Ukrayna’da yabancı işçi çalıştırmak her sene daha maliyetli bir hal alıyor.
Vergiler, çalışma ve oturma izni başvuru süreçleri ve maliyetleri, ev kiraları vb. derken Ukrayna’da kayıtlı olan şirketler hızla yerli çalışana yöneliyor.
Bu durumun başta gelen sebebi yerli çalışana ödenecek ücretin, yabancı bir çalışana ödenecek olandan çok daha az olması.
Öyleki önceleri kalifiye eleman bulmakta zorlanan şirketler (yabancı menşeli şirketler dahil) kriz sonrası işlerinden olan donanımlı ve tecrübeli binlerce çalışan arasından kendilerine uygun olanı düşük maliyetle (nispeten düşük maaş) seçebiliyorlar.
Öte yandan Ukraynalı çalışanlar hakkında önceleri sıklıkla telafuz edilen “çalıştıramıyoruz” serzenişleri de krizle birlikte azalmış durumda.
Rekabetin farkında olan Ukraynalı çalışan, işini kaybetmemek için eskisinden daha çok çalışıyor daha fazla efor sarfediyor.
Bugün üst ve üst / orta yönetim kadrolarında seyrek görülse de, Ukraynalı yabancı şirketler hızla yerel çalışanlara yöneliyor.
Ülkedeki yabancı şirketlerde çalışan yabancı işçi sayısı, örneğin bir Türk şirketinde çalışan Türk işçi / mühendis / çalışan sayısı hızla düşüyor. Şirketler dil bariyerini ise bünyelerinde istihdam ettikleri tercümanlar aracılığıyla çözüyorlar.
Yerli işçiye yönelmenin yegane sebebi artan maliyet.
Ukrayna bugün yabancı ülke vatandaşlarının “çalışmaları halinde” çalışma izni (razreşenia na drudoustroistvo) almalarını zorunlu kılıyor. Önceleri sıklıkla karşılaşılan “business vize ile ülkeye girip, çalışma izni olmadan (yani vergi ödemeden) çalışma” imkanı neredeyse ortadan kalkmış durumda. Hem sıkı kontroller hem de 180 gün sınırlandırması çalışma izni alınmasını zorunlu kılıyor.
İşte güncel bir örnek. Başlıyoruz.
Bugün çalışma izni alımı için şirketin “devlet istihdam kurumuna” 4000 Hrv. (yaklaşık 500 Dolar) başvuru ücreti ödemesi gerekiyor. Hemen belirtelim bu paranın ödenmiş olması çalışma izninin çıkacağı anlamına gelmiyor.
Paralel olarak yabancı çalışanın eğitim belgeleri ile ilgili çalışmalar başlıyor. Devlet İstihtam Kurumu, burada son derece seçici.
Hukuk fakültesini bitirmiş bir kişiyi, başka bir alanda işe almanız çok zor. Tüm belgelerin çevirileri yapılıyor ve muhtemelen aracı kuruma bu işlemler için ödeme gerçekleştiriliyor. Burada 300 ile 400 Dolar’lar telaffuz ediliyor. (noter + çeviriler + aracı kurumun aldığı ücret)
En iyisinden gidelim 300 Dolar diyelim.
Şu ana kadar sadece başvuru için 800 Dolar ödeme yaptık.
Bundan sonraki süreçte bir sorun çıkmazsa çalışma izni alınıyor. (genelde bir yıl süreli – her sene yeniliyorsunuz)
Şimdi Dikkat!!
Tam burada çok önemli bir konu var o da maaş.
Bugün normal şartlarda Devlet İstihdam Kurumu bir yabancı ülke vatandaşına çalışma izni verirken minimum 3000 – 4500 Hrv. arasında maaş gösterilmesini istiyor. Ne kadar maaş gösterileceği çalışanın görevine göre değişiyor. Bir duvar işçisi için 3000 Hrv. gösterebilirken bir finans direktörü için aynı maaşı gösterme imkanınız yok. Ayrıca minimum gösterilebilecek maaş miktarları, enflasyon ve yaşam koşullarına bağlı olarak her sene artıyor.
Bu rakamların altında bir maaş gösterdiğinizde “bir yabancı bu paraya nasıl çalışır” diyerek başvuruyu reddedebiliyor. (önceleri resmi olarak asgari ücret gösterip, geri kalan parayı elden verme uygulaması vardı. Devlet bugün olabildiği kadar bu durumun önüne geçmeyi istiyor ve resmi maaşı yüksek gösterilmesini sağlamaya çalışıyor.
Bu şekilde şirket, yabancı çalışan için resmi gösterdiği maaş üzerinden her ay vergi veriyor.
Şimdi çok daha dikkat!!
Ukrayna devleti emeklilik sigorta fonundaki açığı kapatmak için bu vergilerin zamanında ödenmesine çok önem veriyor. Bazı şirketlerin çalışanlarına maaş ödememe alışkanlarının önüne geçmek için ağır sorumluluklar getirilmiş durumda. Çalışanın maaşının zamanında ödenmemesi halinde sizi doğrudan savcılığa gönderebiliyorlar.
Çalışma iznini aldık sonra ne olacak?
Çalışma izni alındıktan sonra yabancı çalışan Ukrayna Büyükelçiliği’nden D tipi vize alıyor. Bu vize en az 85 Dolar en fazla 170 Dolar’a (3 günde teslim) maloluyor.
Ardından çalışan için uçak bileti alınıyor. (gidiş geliş 500 Dolar diyelim)
Çalışana ülkeye giriş yaptıktan sonra geçecek 45 gün içinde süreli oturma izni almak (vreminno vidnajiteltsvo) gerekiyor. Bunun maliyeti aracı kurumuna göre 400 ile 700 Dolar arasında değişiyor. Oturma izni normal şartlarda çalışma izninin süresi kadar ya da bu süreye yakın bir süre kadar veriliyor.
Şu ana kadar yani yabancı işçi daha çalışmaya başlamadan yapılan harcamamız şu şekilde:
500 Dolar (Devlet İstihdam Kurumuna Başvuru Gideri) + 300 Dolar (Noter, çeviri + aracı kurum giderleri) + 85 Dolar (Vize başvurusu) + 500 Dolar (Uçak Bileti), 500 Dolar (Oturma İzni Alınması) toplam 1885 Dolar (bu rakam azaltılabilir, ancak çok da aşağı düşmez. Tabi çalışma ve oturma izinleri için aracı kurumlarla çalışmadan da başvurular yapılabilir. Biz Ukrayna’da sıklıkla karşılaşılan durumu paylaşıyoruz.
Daha çalışmaya başlamadan yabancı işçi için yapılan harcama 1800 Dolar’a ulaştı. (çalışma ve oturma izni her sene aynı şekilde tekrar alınmak zorunda)
Ve vergiler
Bundan sonra aylık vergiler devreye giriyor.
Resmi maaş olarak 4000 Hrv. gösterdik diyelim. *Burada hemen, maaş ödemelerinin tamamını resmi yapmak zorunda olduğunuzu hatırlatmak isteriz. Ukrayna topraklarında çalışanınıza gayri resmi maaş öder ve yakalanırsanız sıkıntılı bir süreç sizi bekliyor demektir.
Devam ediyoruz. 4000 Hrv. maaş için aylık vergimiz (şu an için) yaklaşık 2300 Hrv. (yani yaklaşık 280 Dolar, emeklilik fonu, kişinin gelir vergisi vb.) olacak. Resmi maaş miktarı arttıkça bu rakam da yükselecektir.
(“krizdeyim ,yarım gün çalıştırıyorum” diyerek bu rakamı aşağı çeken şirketlerin olduğu biliniyor. Ama bu çok istisnai bir durum)
Bir de yabancı çalışanın ev kirası ve tabi yurt dışında çalıştığı için almak isteyeceği dolgun maaş konusu var.
İşte bu sebeplerden ötürü başta inşaat şirketleri olmak üzere bir çok Türk şirketi bünyesindeki Türk çalışanı ile yollarını ayırmak zorunda kalıyor ve yerel personele yöneliyor.
Ukrayna’daki yabancı şirketlerin yerli çalışana yönelmeleri de haliyle işsizlikle mücadele eden Ukrayna’nın işine geliyor.
Bunlar sokağın gerçekleri; Ukrayna’ya yatırım yapacak olan Türk şirketlerinin maliyet hesapları yaparken bu bilgileri göz önüne almalarını öneriyoruz.
F.Serkan BAĞ
KAYNAK GÖSTERİLMEDEN KULLANILAMAZ
