Ukrayna’nın batısındaki önemli turistik yerlerden biri olan heybetli Mukaçeva Kalesi, sırlarla dolu geçmişi ile geçirdiği onca savaşa rağmen hala ayakta.
68 metre yüksekliği, 13 bin m2 alanı ile batı Ukrayna’nın heybetli kalesi Mukaçeva (Palanok Kalesi) turistlerin uğrak yerleri arasında.
Yapım tarihi kesin olarak bilinmeyen Mukaçeva Kalesi’nin, 11. yüzyılda inşa edildiği tahmin ediliyor.
Osmanlı ile bağlar
Bugün müze olarak kullanılan kalenin, Osmanlı İmparatorluğu ile yakın bağları var.
Kaleyi üç sene boyunca Avusturya’ya karşı tek başına (Hiçbir destek almadan) savunan ve daha sonra Osmanlıya sığınan İlona Zirini (Elena Zrinskaya), burayı özel kılıyor.
İlona Zirini’nin hayatı
Ukrayna toprakları sınırları içindeki Palanok Kalesi’nin, Osmanlı ile yakın ilgisi, İlona Zirini Macar Karlı İmre Tökeli ile evlenmesi ile başlıyor.
1643 yılında Hırvatistan’da (Ozal) doğan İlona Zirini, 1703 yılında İzmit’te hayatını kaybediyor.
Bugün Macarların (ve Hırvatların) kahraman olarak kabul ettiği İlona Zirini, ilk evliliğini Macar Franz I. Rákóczi ile yapıyor.
Aristokrat bir aileden gelen İlona Zirini, eşinin ölümünden sonra sahip olduğu toprakları ve Mukaçeva Kalesi’ni (Palanok Kalesi) tek başına kontrol ediyor ve savunuyor.
Tek başına Avusturya ordusuna direnen İlona Zirini
İmre Tökeli ile ikinci evliliğini yapması ile birlikte, hayatı Osmanlı ile kesişen İlona Zirini, İmre Tökeli’nin Avustuya’ya yenilmesi ile birlikte, Mukaçeva Kalesi’ni tek başına üç sene boyunca Avusturya ordusuna karşı savunuyor.
Tökelinin Avusturya’ya esir düşmesi, ardından Osmanlıya iade edilmesi ve eşine yazdığı ‘teslim ol mektubu’ ile İzmit yolculuğu başlıyor.
Protestan olan Zirini, Dört sene Avusturya’da katolik manastırısında tutsak kaldıktan sonra, çocuklarını alamadan İzmit’e gönderiliyor.
İlona Zirini, hayatının son yıllarını, İzmit’te (Karatepe köyü) geçiyor.
O dönemde, Sultan, Ilona’ya imtiyazlar konusunda bir koruma belgesi verir. Zirina, Osmanlı İmparatorluğu’nda böyle bir sertifika alan tek kadın olur.
Macarların özgürlük sembolü olarak gördükleri Zirina’nın külleri, ölümünde sonra Macaristan’da bir kez daha defnedilmiştir. (1906).
İzmit’te 2013 yılında düzenlenen törende Macar Büyükelçi İlona Zirini için şu sözleri sarfediyor:
“Zrinyi ilk kocasının ölümünden sonra kendisine kalan topraklar, kaleler hepsi onun yönetimi altındaydı ve döneminin kadınları arasında eşsiz bir fırsata sahipti. Ama gerçek kahramanlık ikinci kocası Tökeli İmre’nün ölümünden sonra ortaya çıktı. Çünkü kendisi büyük bir hanedanı yönetmek zorunda kaldı. Ailesine ait kaleyi tek başına koruyordu. Orada bir erkek gibi askerleri yönetiyordu. Ancak Zrinyi, Harsburg’lara karşı savaşta yenildi. Zrinyi’nin çocukları elinden alındı. Anne ve çocuklar bir daha birbirlerini göremedi. Ancak Zrinyi’nin çocuklarına yazdığı mektup anlamlıydı.’
Zrinyi, çocuğu Rokoczy’e yazdığı mektupta,
”Oğlum adına ve namusuna sakın leke sürdürme. Çünkü dünyada her şey kaybolabilir. Ama adına ve namusuna leke sürdüren ömür boyu bu lekeyi taşımak zorunda. Sen de insanlara önem ver. Çünkü ‘kendisine önem veren başkalarına da önem verir’
Tarihten notlar:
Osmanlı İmparatorluğu tarafından Orta Macaristan Kralı unvanı verilen İmre Tökeli, birçok Avusturya kalesini ele geçirdi. İkinci Viyana Kuşatması bozgununun ardından 1688’de teslim oldu ve Viyana’ya götürüldü.
Serbest bırakıldıktan sonra Osmanlı Ordusu’nda görev aldı. Türk ve Tatar kuvvetlerinin başında Transilvanya’ya girerek Transilvanya Prensi oldu.
Mühüründe ‘muin-i al-i osman’ım itaat üzreyim emre, kıral-ı orta macar’ım ki namım tököli imre’ Tökeli İmre, hayatının sonuna kadar Osmanlının yanında yer aldı.
Mukaçeva Kalesi
İlona Zirini’ni kaleyi terk etmesinin ardından, kale uzun süre Avusturya etkisinde kaldı ve bir dönem hapishane olarak kullanıldı.
Çekoslovakya’nın kurulması ile Çekoslovakya içinde kalan Mukaçeva Kalesi, daha sonra Zakaprtskiy Rus’a (Karpatskaya Ukraina) geçiyor, 2. Dünya Savaşı’nın başında ise Macaristan tarafından ilhak ediliyor.
Bölge (Karpatskaya Ukraina,) savaşın bitimi ile birlikte 1945 yılında Ukrayna Sovyet Cumhuriyeti’ne katılıyor ve 1960’dan itibaren müze olarak kullanılıyor.
F. Serkan BAĞ
Yazının ana fotoğrafı: https://youjna.wordpress.com/2015/06/05/zamok_palanok_mukachevo/
Mukaçeva Kalesi’ne nasıl gidilir:
