Ukrayna’daki en büyük Türk yatırımcılarından Mustafa Başer, ülkenin yatırım iklimini yorumladı, Türk yatırımcısının beklentilerini aktardı.
Ukrayna’daki en büyük Türk yatırımlarından Miroplast, Axor ve UDK GazBeton şirketlerinin yatırımcılarından , ABC deterjan ve Beta Kimyasal Yatırım A.Ş Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Mustafa Başer ile, sanayi sektörünün sorunlarını ve Türk yatırımcısının Ukrayna’nın yatırım iklimine yönelik düşüncelerini konuştuk.
İyi günler,
Miroplast ,Axor ve Udk Gazbeton şirketleri, Ukrayna’daki en büyük Türk yatırımlarından biri olarak gösteriliyor. Uzun yıllardır sanayi üretiminde faaliyet gösteren şirketlerinizden bahseder misiniz?
Sanayi üretim faaliyetlerimiz öncelikle Türkiye’de 1970’li yıllarda başladı. Ev Temizlik ve Kişisel Bakım Ürünleri, Kimyasal Ara Malları üretimi, Tekstil/ Konfeksiyon üretimi, Plastik Ambalaj ve Petrokimya Sanayi Üretimleri ağırlıklı ilgi alanlarımız olmuştur.
Ukrayna’yla Sanayi Üretimi bağlamında ilk buluşmamız 1999 yılında Ev Temizlik ve Kişisel Bakım Ürünleri üretmek üzere OLVIA_BETA’nın kurulmasıyla olmuştur.
5 yıl içerisinde 30.000 metrekare kapalı alan içerisinde üretilen GALA, SHANDY ve ONLYYOU gibi her biri ayrı büyük başarı hikayesi olan markalarıyla dikkat çeken şirketimiz ,2004 yılında dünyanın en büyük global oyuncularından Procter&Gamble şirketine devredilmiştir.
Daha sonra yine 2004 yılında Nişasta ve Mısır Şurupları üretmek üzere yatırımına başladığımız INTERCORN 2005 yılında üretime başlamış ve takip eden dönemde Ukrayna’nın önemli yerli sanayi guruplarından birine devredilmiştir.
Ukrayna’da İnşaat ve Konut pazarındaki gelişmeleri ve hareketliliği dikkate aldığımız 2005-2006 yıllarında, hem İnşaatçılara hem de kendi evlerinin pencerelerini değiştirmek isteyen konut sahiplerine, ısı ve ses izolasyonu sağlayan kaliteli pencere sistemleri sunabilmek için MIROPLAST şirketini kurup, PVC Pencere ve Kapı Profilleri üretimine başladık. Bugün MIROPLAST yaklaşık 20.000 metrekare kapalı alanında yıllık 35.000 ton PVC Profil Üretim Kapasitesi ve %20 Pazar Payı ile Ukrayna’nın en büyük üreticisidir.
UDK Gazbeton şirketimiz ise 2008 yılından beri %100 Alman teknolojisi ile yaklaşık 15.000 metrekare kapalı alanda yıllık 450.000 metreküp kapasite ile inşaatların iç ve dış duvarlarının örülmesinde daha hafif yük, daha az işçilik ve ısı izolasyonu avantajıyla da ekstra ekonomi sağlayan gazbeton üretimi ile Ukraynalı inşaatçıların hizmetindedir.
2010 yılına geldiğimizde Ukrayna’nın Pencere ve Kapı pazarındaki gelişmesine paralel olarak; pencere açılım sistemleriyle birlikte kapı ve pencere kilit sistemleri üretmek üzere AXOR şirketini kurduk. Bugün AXOR şirketimiz, 15.000 metrekare kapalı alanda yıllık 6.500.000 set üretim kapasitesiyle CIS Bölgesinin en büyük ve tek üreticisidir.
Hem 2008 küresel mali kriz, hem de 2014’de Rusya ile başlayan kriz ve sonrasında yaşanan olaylar Ukrayna’nın sanayi üretimini olumsuz etkiledi. Bu konuda neler düşünüyorsunuz?
2008 küresel mali kriz ve akabinde Rusya ile başlayan sıkıntılı süreçle birlikte yaşanan olaylar maalesef herkes gibi bizleri de olumsuz etkiledi. Ukrayna toplam pazarında yaşanan fiziki kaybın yanında, alım gücünün azalmasından kaynaklanan yerel pazar daralması sonucu önemli üretim kayıpları yaşandı. Kriz ortamında Ukrayna Ülke Riski konusu ön plana çıktı. Yurt dışı hammadde/ara malı tedarikçileri kesin teminatsız malzeme teslimatı yapmamaya başladılar. Ukrayna Bankalarından verilen teminatlar yurt dışı tedarikçilerle kabul görmemeye başladı, üretim maliyetleri ciddi ölçülerde arttı ve kısacası maddi kayıplar yaşandı.
Ukrayna ekonomisi son bir kaç senedir büyüme eğilimini sürdürüyor. Sanayi üretiminde bunu gözlemliyor musunuz? Sizce sektörde düzelme var mı?
Evet, bizler de Ukrayna ekonomisinde bir toparlanma ve yavaş ta olsa bir büyüme eğilimi görüyoruz. Özellikle Grivnanın değerini koruması yani stabil olmasıyla birlikte 2018 yılı üretim kapasitelerimize baktığımızda kendi sektörlerimizde bir düzelme olduğunu söyleyebiliriz.
Kaç kişiye istihdam sağlıyorsunuz? 2016 yılından sonra başlayan ve Avrupa Birliği ülkelerine doğru olan kalifiye eleman göçünden etkilendiniz mi?
Ukrayna’da sağladığımız doğrudan istihdam 700 kişidir.
Son yıllarda ve özellikle 2017 yılının başından itibaren hızlanarak artan kalifiye eleman göçü ,bütün üreticileri etkilediği gibi bizleri de ciddi biçimde etkilemiştir ve etkilemektedir. Hangi operatörümüzün ya da hangi üretim vardiya mühendisimizin ya da hangi destek teknik elemanımızın hangi gün ya da hangi zaman diliminde bizleri terkedeceğini maalesef ne hesaplayabiliyor ne de öngörebiliyoruz. Bunları aşabilmek için daha önceleri de yaptığımız gibi şirketlerimizdeki çalışma koşulları ve ekonomik menfaatleri elimizden geldiğince çalışanlarımız lehine değiştiriyoruz.
Ülkeden iş gücünün arttığı bu dönemde, çalışanların sürekliliğini nasıl sağlıyorsunuz? Üretim hacminiz artarken bu dengeyi nasıl koruyorsunuz?
Her zaman olduğu gibi sosyal ve ekonomik anlamda çalışma ortam ve şartlarımızın tercih edilir olmasını sağlamaya önemli çaba sarfederken, kalifiye eleman ihtiyacını karşılayamadığımız alanlarda teknolojik yatırım ve otomasyona ağırlık verme planları yapıyoruz.
Ürettiğiniz ürünler inşaat sektöründeki dinamiklerle yakından ilişkili. İnşaat sektöründe özellikle büyük şehirlerde gözlenen büyüme eğiliminin, 2019’da da sürmesini bekliyor musunuz?
Ukrayna’da sosyo politik ve/veya ekonomi politik bir sıkıntı yaşanmamasına bağlı olarak, evet bizler inşaat sektöründeki büyümenin 2019 yılında da sürmesini hat ta artarak sürmesini bekliyoruz.
İnşaat sektörünün tüm fiili üretim sektörleri için lokomotif olduğunu dikkate alırsak, inşaat sektöründeki gelişmenin ve büyüme eğiliminin, Ukrayna toplam gayri safi milli hasılasına ve dolayısıyla kişilerin alım gücünün artmasına yapacağı katkının önemi ortadadır.
Bir Türk yatırımcısı olarak, ülkenin yaşadığı tüm krizlerde ve zor zamanlarda Ukrayna’yı terk etmediniz. Ukrayna’nın yatırım iklimini nasıl değerlendiriyorsunuz?
20 yıl önce Ukrayna’da; Ukraynalı tüketicilerin ihtiyaçlarına uygun kalite ve niteliklerde , tüketiciye maksimum fayda sağlamak hedefiyle başladığımız yolculukta Ukrayna’ya olan inancımız hiç azalmadığı için terketmeyi de hiç düşünmedik.
Bizim genel yatırım stratejimiz; ülkenin açık gördüğümüz ve ithal ikamesi ihtiyaçlarına uygun teknolojik yatırımları yapmak, tüketicilerin beklentilerini karşılayacak ve satın alabilecekleri fiyatlarda, kaliteli ve markalı ürünleri üreterek pazarda kalıcı olmaktır.
Ukraynanın dostu bir yatırımcı olarak üzülerek ifade ediyorum ki, bu yatırım ikliminde Ukrayna’nın yurt dışından yatırımcı çekebilmesi maalesef mümkün değildir.
Yabancı yatırımcıya doğrudan bir avantajın sağlanmaması yanında maalesef yatırımcıyı cezalandırırcasına bürokratik sıkıntılar süregitmektedir. Örneğin;
– Sanayi Bölgelerinin ve sanayi yatırımları için altyapısı hazır arsaların olmaması veya çok yetersiz olması,
– Elektrik ve doğalgazın üretim tesislerine ulaştırılması ve bağlanmasında yaşanılan bürokratik ve ekonomik sıkıntılar.
– Yatırımcıların ülkeye getirecekleri ekipman/makine/yardımcı ünitelerin gümrüklenmesi esnasında peşin tahsil edilen KDV,
– Şirketlerin sosyal yardım ve yiyecek/giyecek bağlamında sağladığı hizmet ve harcamaların gider olarak kaydedilememesi gibi uygulamalar,
– Ulaşım altyapısının yetersiz, kötü ve bakımsız olması,
– Liman hizmetlerinin açıklanamayacak ölçüde pahalı ve yetersiz olması ,
– Ayrıca Dnipro özelinde, havaalanı hizmetleri ve uçuş bağlantılarında yaşanılan anlaşılmaz sıkıntıların yanında, bölge ve şehir yöneticilerinin bu durum karşısında hiçbir çaba göstermemeleri,
– Yatırımcılara yönelik kurumlar vergisi – gelir vergisi avantajı olmaması, Personel/İşçilik giderlerinin vergilendirilmesinde özel bir avantajın sağlanmaması ya da bunların yetersiz olması,
-Yurt dışından ve özellikle Çin’den düşük fiyatlı faturalarla ithal edilen malların Ukrayna Gümrüklerinden rahatça gümrüklenerek, Ukrayna içerisinde üretilen yerli malların aleyhine haksız rekabet yaratması.
Bir yatırımcı olarak, reform programlarını nasıl görüyorsunuz? Daha iyi olması için sizce neler yapılmalı?
Yatırımcı olarak sözünü ettiğiniz reform programlarını biz bilmiyoruz. Bu konuda bize ulaşmış ve sonucunu doğrudan yaşadığımız bir gelişme olmadı.
Yukarıda sözünü ettiğim ve yatırımcı dostu olmayan uygulamaların bir an önce yatırımcı dostu uygulamalara dönderilmesi için siyasi kararlılık gösterilmesi Ukrayna ekonomisi ve dolayısıyla Ukrayna dostu hepimiz için elzemdir.
Ben bu görüşlerimi yıllardır her platformda hem yerel hem de hükümet düzeyinde kişilerle paylaşmaktayım. Umuyorum ki bugünden itibaren somut adımları görmeye başlarız.
Teşekkür ederiz
