Ukrayna’nın Sevastopol şehri Rusya’nın Karadeniz Filosu’nun 230’uncu kuruluş yıldönümü kutlamalarına sahne oldu.
12 Mayıs Pazar günü gerçekleştirilen kutlamalar çerçevesinde Rusya’nın Karadeniz Filosu’na bağlı savaş gemileri Sivastopol Limanı’nda gövde gösterisi yaptılar.
Ukrayna ile Rusya Federasyonu arasında gerginliklere neden olan Rusya’nın Karadeniz Filosu’nun tarihinden dönüm noktalarını sizler için derledik.
İşte Osmanlı tarihinde de önemli yeri olan 230 yıllık Rusya’nın Karadeniz Filosu
Rusya’nın Karadeniz Filosu’nun tarihi Kırım’ın Rusya’ya katılması sonrasında, 1783 yılında başlıyor. Filonun temelleri Ahtiarskaia Körfezi’nde atılıyor.
Hızla gelişen filo 1787’ye gelindiğinde farklı tiplerde 46 savaş gemisine ulaşıyor.
1787’de Osmanlı İmparatoluğu ile Rusya arasında Kırım için başlayan savaşta kilit rol oynayan Filo, 1798 – 1800 yılları arasındaki Rusya – Fransa savaşının da belirleyici rol üstleniyor. Savaş sonrasında Rusya Doğu Akdeniz’de deniz üssüne sahip oluyor.
Fransa ile savaşın kazanılmasından sonra Karadeniz Filosu altın yıllarını yaşamaya başlıyor. Filodaki toplam gemisi sayısı o yıllarda 50’nin üzerine çıkıyor. Gemilerin büyük bölümü ağır toplar yerleştirilmiş yekenlilerden oluşuyor.
1853 – 1856 yılları arasındaki Kırım Savaşı’nda büyük rolü olan filo 349 gün boyunca Sevastopol Limanı’nın savunmasını yapıyor.
Filo, 30 Kasım 1853’te Sinop Limanı’na düzenlediği baskınla Osmanlı Donanması’na ağır bir yara veriyor.
Baskında Sinop Limanı’ndaki yedi yelkenli fırkateyn, üç yelkenli korvet ve iki buharlı vapurdan oluşan Osmanlı Filosu’nun tamamı imha ediliyor. Baskında dört binin üstünde Osmanlı askeri şehit oluyor.
Bolşevik Devrimi
1917’ye gelindiğinde Rusya’nın Karadeniz Filosu’ndaki gemi sayısı 177’ye ulaşıyor. Bolşevik Devrimi’nde kilit rolü olan Rusya’nın Karadeniz Filosu, devrim için aktif mücadele veriyor.
Karadeniz Filosu’nun tarihinde kara yıllar
Filo 1918’de Alman donanmasına karşı da başarılı sonuçlar alıyor. Savaş sırasında filodaki gemilerin büyük bölümünün Novosrossiysk Limanı’na çekildiği, burada da Almanların eline geçmemeleri için Bolşevikler tarafından batırıldığı biliniyor. Karadeniz Filosu’nun kara günleri Sevastopol’ün 1920’de yeniden alınması ile sona eriyor.
1929 – 1937 yılları arasında hızla büyüyen Karadeniz Filosu, farklı büyüklükte 500’ün üzerinde savaş unsurundan oluşan dev bir güce dönüşüyor. Ancak Filo’yu 2. Dünya Savaşı’nın kanlı çarpışmaları bekliyor.
Almanların saldırılarını tam hazırlıkla karşılayan Karadeniz Filosu, farklı tiplerdeki 835 düşman gemisini batırıyor, 539’una zarar veriyor. 
Savaştan sonra Karadeniz Filosu’nda çarıpışan 200’ün üzerine askere Sovyetler Birliği Kahramanı ünvanı veriliyor, 54 bin 766 asker ise farklı madalyalarla onurlandırılıyor.
Sovyetler Birliği döneminde gizliliği ile bilinen Karadeniz Filosu için Sovyetler Birliği’nin dağılması yeni bir sürecin başlangıcı oluyor.
Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra 1992 yılından itibaren Karadeniz Filosu, Rusya ile Ukrayna’nın ortak filosu olarak kabul ediliyor. 12 Haziran 1997’de Karadeniz Filosu’ndaki Rus gemilerine tarihi Andreevskiy Bayrağı çekiliyor.
İki tarafın ( 28 Mayıs 2017’ye kadar geçerli olmak üzere) vardığı anlaşma ile Karadeniz Filosu’ndan, “Rusya Federasyonu Karadeniz Filosu” ve Ukrayna Deniz Kuvvetleri doğuyor.
Bugün Rusya’nın Karadeniz Filosu’nun %70’i Ukrayna’ya bağlı Kırım Özerk Cumhuriyeti’nde yer alıyor.
Filonun tüm unsurları üç liman şehrinde (Sevastopol, Feodosiya ve Novorossiyks) ve gemilerin bakımının yapıldığı Nikolaev’de bulunuyor.
1997 yılında varılan 28 Mayıs 2017’ye kadar geçerli olan anlaşma ile iki taraf Rusya Federasyonu’nun Ukrayna’ya Karadeniz Filosu’nun üsleri için yılda 98 milyon Dolar kira bedeli ödemesi üzerinde anlaşıyorlar.
Varılan anlaşmayla ayrıca Karadeniz Filosu’ndaki gemilerin sayısı en fazla 388 birim ile sınırlandırılırken, unsurların modernizasyonu gibi konular için Ukrayna tarafının rızasının alınması şartı koyuluyor.
2004 gerginliğin başladığı yıllar 2004 yılında Devlet Başkanlığı görevine gelen Viktor Yuşçenko’nun Ukrayna Anayası’nın “Ülke toprakları üzerinde yabancı üsler bulunamaz” denen 7 / 17 maddesini göstererek Rusya’nın Karadeniz Filosu’nun varlığını tartışmaya açması ile iki ülke arasındaki ilişkiler gerginleşiyor.
Yuşçenko, yaptığı açıklamalarda Karadeniz Filosu’nun varlığını tartışmaya açarken, dönemin Dışişleri Bakanı Boris Tarasyuk, filonun Ukrayna toprakları üzerindeki kalış süresinin taraflar arasındaki anlaşma uyarınca 2017 yılı ile sınırlı olduğunu söylüyor.
Yalta Deniz Feneri meselesi
2005 yılı Aralık ayında Ukrayna’nın “Karadeniz Filosu tarafından kullanılan tüm envanterin kontrol edilmesi gerektiğini” ilan etmesi ve 2006’da Yalta Deniz Feneri’ne Ukrayna askerlerinin girmesi iki taraf arasındaki ilişkileri iyice geriyor.
Ay yıllarda Rusya ile Ukrayna arasındaki doğalgaz tartışmalarına bir de Karadeniz Filosu tartışmaları eklenmiş oluyor.
2008’de ilişkiler hiç olmadığı kadar geriliyor
24 Mayıs 2008’de bir açıklama yapan Ukrayna Dışişleri Bakanlığı, Rusya’nın Karadeniz Filosu’nun uluslararası hukuk kuralları gereği 28 Mayıs 2017’de Ukrayna topraklarını terk etmek zorunda olduğunu bildiriyor.
Düzelen ilişkiler, yenilenen anlaşma
2010’daki yeni hükümetle birlikte iki ülke arasındaki ilişkiler yeniden düzelmeye başlarken, Ukrayna’nın o yıl ki dışişleri bakanı Konstantin Grişçenko 2010 yılının Nisan ayında yaptığı açıklamada “Rusya’nın Kırım’daki Karadeniz Filosu’nun Ukrayna için bir tehdit içermediğini” söyledi.
21 Nisan’da Rusya ve Ukrayna Devlet Başkanları’nın imzaladığı Harkov Anlaşması ile Karadeniz Filosu’nun Kırım’daki varlığı 25 yıllığna uzatıldı. (2017’den 2042’ye kadar).
KAYNAK GÖSTERİLMEDEN KULLANILAMAZ
F.Serkan BAĞ
