Ukrayna ekonomisi küresel krizin etkilerinden kurtulmaya başladı.
Önceliği finans ve bankacılık sistemine veren ekonomi yönetimi aldığı kararlarla Ukrayna bankacılık sisteminin temellerini güçlendiriyor.
Bir yandan dış borç ödeyen Ukrayna, diğer yandan yatırımcıyı kendisine çekmek için ülkenin yatırım iklimini iyileştirmeye çalışıyor.
Ukrayna ekonomisi ve finans sistemindeki güncel gelişmeleri ile 2013 yılına ilişkin beklentileri Altınbaş Grubu’na bağlı Creditwest Bank’ın Ukrayna Genel Müdürü Adnan Anaçalı’ya sorduk.
İyi günler Adnan bey, sorularıma ilk olarak herkesin merak ettiği döviz kuru ile başlamak istiyorum. Hükümet döviz kurunda bir kaç yıldır istikrarı korudu. Kriz öncesi 5 seviyesinde seyreden Dolar kuru, 12’leri gördükten sonra 8’de kaldı. 2013’de dövizde istikrar bekliyor musunuz? Bütçe’deki 8,5 hedefi sizce tutturulabilir mi?
İyi gunler Serkan’cigim. Bir önceki hükümetin son 2 yıldır ekonomik performansına baktığımızda yabancı ülkelerin beklentilerinin aksine gayet başarılı olduğunu söyleyebilirim. Vergi tahsilatında artış olduğunu ve bütcenin ilk 6 aylık dönemde hedefler çerçevesinde gerçekleştiğini görüyoruz. 2012 seçim yılı olmasına rağmen USD döviz kurunun 8.02’lerde bulunması , 1 aylık faiz oranlarının Interbank’ta 19% civarında tutulması hükümetin ve Merkez Bankası’nın başarılı bir para politikasi yürüttüğünü gösteriyor. Benim 2013 yılı ile ilgili tahminim hükümetin tahmini ile örtüştüğünü söyleyebilirim.
Eğer ihracat gelirlerindeki % 50’lik zorunlu satışı 2013 yılı boyunca Merkez Bankası tarafından korunabilirse USD kurunun ortalama 8.40 civarında gercekleşeceğini tahmin ediyorum. Özellikle son gunlerde Merkez Bankası’nın devlet bankaları kanalıyla doları desteklemek icin döviz aldığını görüyoruz.
Sanırım önümüzdeki aylarda Merkez Bankas’ının rezervlerinin artmaya başladığını, UAH likiditesinin piyasada artmasıyla yıllık UAH faizlerinin yeniden %22-24 seviyelerine gerilemesini bekliyorum.
Bankacılık sisteminin yapılandırılması sürecinde Ukrayna’nın örnek aldığı ülkeler arasında Türkiye’nin de olduğunu biliyoruz. Alınan önlemlerin Türkiye’dekilere benzediğini söyleyebilir misiniz? Benzer ne tür önlemler alındı.
Bankacılık sisteminin geneline baktığımızda Türk bankacılık sistemi ile karşılaştırmamızın pek doğru olacağını düşünmüyorum. Kriz sonrası benzer ne tür önlemler alındı diye bakmak istersek öncelikle şahısların Türkiye’deki gibi dövizle borçlanmaları yasaklandı.
Bu yolla şahısların döviz kredi talebinin önüne geçildi. Bankalara yabancı para biriminden kredi kullanacak şirketlerin ihracatçı şirketler olmasına yönelik tavsiyeler verildi aksi takdirde krediler icin ayrılan provizyon oranları artırıldı. Türkiye’de de kredi ihtiyacınız 5 milyon dolar’ın üzerinde ise ancak o zaman döviz kredisi kullanabiliyorsunuz.
Yurt dışındaki bankalardan borclanmalar 6 aydan kısa vadeli ise rezerv oranı artırıldı ki yüksek faiz dolayısıyla gelen sıcak paranın önü kesilmiş oldu. Bankaların 2013 ayı itibariyle IFRS sisteminde raporlamaya geçmeleri de bilançolarının daha şeffaf görülebilmesini saglayacaktır.
Ukrayna’nın yatırım iklimini nasıl değerlendiriyorsunuz? Türk (ve diğer yabancı) yatırımcılar için Ukrayna sizce elverişli bir ülke mi?
Her ülkenin kendine has yatırım ikliminin olduğunu düşünürüm. Gelişmiş ülkelerde hukuk sisteminin oturmuş olması , yabancı yatırımlar ile ilgili özel korumacı ve teşvik edici kanunların düzenlenmis olması bu ülkelere olan yatırımı teşvik eder. Bu ülkeler için yatırımı caydırıcı etken ise rekabetin çok yüksek olması, büyük ölcekli ve uzun vadeli yatırımın başarılı olabileceğinin görülmesi ve yatırımın uzun vadeli düşük finans kaynaklarıyla gerçekleştirilip nihayetinde % 6-7 kar marjını kabul etmeniz gerekiyor.
Ukrayna ise hukuk sisteminin oturmamış olması, yabancı yatırımcıların gerektigi gibi korunamaması ülke rating’inin düşük olması, makro ekonomik verilerinin yatırımcılar tarafından kolayca edinilememesi yabancı yatırımcıların Ukrayna’ya yatırım karalarını negatif şekilde etkilemektedir.
Türk yatırımcılar için Ukrayna yatırım için cazip bir ülkedir. Yaklaşık 10 yıl öncesine kadar yabancı yatırımcılar için mevcut sorunlar Türkiye içinde geçerli idi ve Türk iş adamları yüksek enflasyon, istikrarsız kur ve yargı sistemini
n sağlıklı çalışmadığı bir ülkede iş yapma tecrübesine sahip olduklari için bugün Alman,Fransız, İtalyan ve Amerikalı yatırımcıya göre Ukrayna’ya yatırımda ve iş yapma kapasitesinde daha avantajlıdır. Türk iş adamının dez avantaji ise kısa vadeli yüksek faizli düşük miktarda kaynaklara ulaşabiliyor olmasıdır. Türkiye’nin lojistik açıdan Ukrayna’ya yakın olması son yıllarda teknolojik ve kurumsal açıdan şirketlerimizin kendilerini geliştirmiş olmaları Ukrayna’yı Türk yatırımcıları için cazip kılmaktadır.
Yabancı yatırımcıların Ukrayna pazarına girdiklerinde karşılaştıkları başlıca sorunlar sizce neler (ya da nelerdi?). Hükümetin önlemleri ile ne gibi iyileşmeler oldu?
Sanırım içinden çıkılmaz bürokrasi, üretim için gelen şirketlerin üretimleri için almaları gereken izinlerin çokluğu ve elde etmekteki zorluklar, ithalat ve ihracatçı şirketlerin gümrüklerde karşılaştıkları zorluklar ve almaları gereken KDV’nin vergi dairesinden tahsilatındaki güçlükler, kaliteli yabancı mentalitesinde üst düzey yönetici bulamamayı sayabiliriz. Bu konularda çok fazla değişikliğin olduğunu söyleyemeyebiliriz.
Ukrayna ekonomisi için 2013 bütçesinde öngörülen %3’lük büyüme rakamı sizce tutturulabilir bir hedef mi?
Bence %3 ‘luk bir büyümenin gerçekleşmesi mümkündür. Daha yüksek çıkarsa da pek şaşırmamamız gerekecek, çünkü 2013 yılında daha cok kayıtlı ekonomiye geçildiğini görecegiz bu da ister istemez GSMH’nin büyüdüğünü gösterecektir.
2013 yılına ilişkin TÜFE ve ÜFE beklentileriniz neler?
Bence önümuzdeki yıl enerji kaynak maliyetlerine baglı olarak UFE’nin % 6.5 – % 7 civarında, TÜFE’nin ise % 5 civarında oluşacağını tahmin ediyorum.
2013 yılı bütçe açığı 50 milyar Hrv. seviyesinde. Bu rakam GSMH’nin %3,2’sine denk geliyor. Bu sizce kabul edilebilir bir oran mı? Açığın çevrilmesinde risk görüyor musunuz?
Ülke nüfusunun 45 milyon olduğunu, GSMH’nin 195 milyar USD tahmin edildiği , kişi başına düşen devlet borcunun 1.335 USD olduğu ( Ingiltere’de 120.000 USD,Turkiye’de 3.724 USD, Italya’da 48.000 USD ) bir ülkede bütçe açığının daha düşük olması gerektiğini düşünüyorum. Mevcut açığın çevrilmesinin vergi tahsilatindaki performansa , IMF ile yeni hükümetin oluşturacağı dialoğa ve Rusya ile yeni hükümetin oluşturacağı siyasi ilişkilere bağlı olacaktır. Sonuçta açığın çevrilmesinde zorluk çekileceği riskinin göz önünde tutulması gerekliliğini söyleyebiliriz.
Ukrayna ekonomisinin 2013’te karşı karşıya olduğu en büyük ekonomik / finansal risk sizce nedir?
2013 ve izleyen son 2 yıl içerisinde Ukrayna hükümeti yaklaşık 16 milyar Dolar’a yakın dış borç ödemesi gerçekleştirecektir. Merkez Bankası döviz rezervlerini artıramaz ve ödemelerde aksama olursa halkın yeniden tasarruf amaçlı yabancı para alımına olan talebinin artması ve dolayısıyla kura gelen baskıyla USD kurunun beklenenin üstünde artması gerçekleşebilir. Merkez Bankası’nın kurdaki yükselmeyi önlemek için önümüzdeki yıl ihracatçı sirketlerin dahi döviz’den ziyade UAH bazında borclanmalarını zorlayacağı önlemleri uygulamaya koyabileceğini göz önünde tutmamız gerekmektedir.
Ukrayna ekonomisinin dış krizlere daha dayanıklı hale gelmekte olduğunu söyleyebilir misiniz?
Ukrayna ekonomisi kriz öncesi çok fazla dünya ile entegre olmadığı için krizden diğer ülkelere göre daha az etkilenmiştir. Krizin en belirgin özelligi UAH’nin USD karşısında 4.80’lerden 9.30 lara kadar yükselip tekrar 7.60 seviyelerine inmesi, maaşların düşürülmesi, işten çıkarılmalar ve buna bağlı olarak alım gücünde azalma, döviz kredi borçlularının ödeme güçlüğü içine düşmesi ve buna bağlı olarak da bankaların finansal yapılarının bozulması şeklinde görmüştük.
Krizden bu yana hem merkez bankasının hem de hükümetin aldığı önlemler sonucunda şahısların ve şirketlerin döviz borçlanmalarında azalma oluşmuş, cari açığa rağmen kurda istikrar sağlanmıştır. Hükümet vergi tahsilatında bütce hedeflerini tutturursa benim kanaatim ülkenin Avrupa ve Amerika’daki kriz ile birlikte yaşamaya alıştığını ve yeni krizlere daha dayanıklı hale geldiğini söyleyebiliriz.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard & Poors geçtiğimiz hafta Ukrayna’nın görünümü durağandan negatife çevirdi. Sizce bu IMF görüşmeleri öncesinde bir uyarı mı? Piyasaların buna ciddi bir tepkisi olmadı. Yabancı yatırımcıyı etkileyecek bir puan kırma ile mi karşı karşıyayız?
Maalesef kriz dönemi ve onu takip eden yıllarda kredi derecelendirme kuruluşları itibarlarına yakışmayacak şekilde politik baskılar altında yanlış değerlendirmeler yaptılar ve halen buna devam ettiklerini Türkiye örneğine baktığımızda görüyoruz. Ukrayna hakkında yaklaşık 1 yıldır sürekli devaluasyon olacağı yönündeki yabancı bankacıların ve yatırımcıların spekulatif yaptıklarını söyleyebiliriz.
Ülkenin bir şekilde krize sokulup batılı devletlerin istedikleri değişiklikleri Ukrayna devletine uygulatmak istemektedirler. Standard & Poors’un son aldığı kararın da buna hizmet edecek şekilde olduğunu söyleyebiliriz.
Emlak piyasasında hareketlenme gözleniyor. Özellikle ucuz konutta büyük kampanyalar var. Beyaz eşya ve otomobilde de yeni bir alım dalgası başladı. Bunda bankaların kredi musluklarını açmaya başlamasının etkisi var mı? Piyasa yeniden kredilendiriliyor diyebilir miyiz?
Son zamanlarda yabancı bankaların özellikle de Rus bankaların tüketici kredileri verdiklerini görüyoruz. Efektif faiz oranının UAH kredilerinde yıllık %55 civarında olduğunu görüyoruz. Bu da bankaların %20-30 oranında verdikleri kredilerin dönmeyeceğini peşin olarak kabul ettiklerini göstermektedir. Geçen hafta Prominvestbank 2008 krizinden önce verilen 1,5 milyar UAH’lik perakende kredi portfoyünü yaklaşık 500 milyon UAH’a sattı. Bu da kriz öncesi kredi kullanan şahısların kredi borçlarını ödemede hem hukuk sistemindeki boşlukları iyi kullandıklarını, hem de gelir düzeylerinin istikrarlı olmadığını gösteriyor.
Yeni verilen kredilerin daha cok kredilerini zamanında ödeyen, en az 1 yıllık iş garantisi olan kişiler tarafından kulllanıldığını düşünüyoruz.
Türk yatırımcılara Ukrayna’ya girmelerini önerebileceğiniz sektörler var mı? Son dönemde Türk yatırımcıların yerinde üretime yöneldiklerini duyuyoruz. Bu sizce de böyle mi?
Ben Ukrayna’nın Türk yatırımcıları için uygun koşulları taşıdığına inanıyorum. Gelecek yatırımcı profilinin aşağıdaki özellikleri taşımasının çok önemli olduğunu düşünüyorum.
1-Kendi alanında en az 10 yıllık bir iş tecrubesine sahip olmalıdır.
2-Yatırım bedeli öz kaynaklarının %20’sini aşmamalıdır.
3- Yatırım yapılacak alanla ilgili mutlaka KPMG,PWC, Ernst Young vs gibi denetim ve danışmanlık şirketlerinden şirket kuruluşu, vergi , gümrük kuralları ve oranları hakkında danışmanlık almalıdırlar.
4- ACC, BUCC, TUSİB gibi kurumsal şirketlerin üye oldugu işadamları dernekleriyle iletişim halinde olmalıdırlar. Buradaki işadamlarının tecrübelerinden yararlanabilmelidirler.
Biraz da Creditwest Bank’tan bahsetmek istiyorum. Creditwest Bank’ın Ukrayna faaliyetleri ne zaman başladı?
Creditwest Ukrayna’daki faaliyetine 3 Mart 2007 tarihinde Kovpaka Street No.17 ‘de başlamıştır. Bugün muşterı yapısının %95’i kurumsal %5’i perakende müsterilerden oluşmaktadır. Genel müşteri profiline baktığımızda %40’ı yabancı ( Japon,Amerikan,İtalyan, İskoç, Dani
marka, Pakistan, Hindistan gibi farklı coğrafyaya ait şirketler ve Büyükelçilikler ,%30’u Türk müşteriler ve %30’u Ukraynalı müşterilerden oluşmaktadır.
Merkez Bankası’nın son değerlendirmelerinde Creditwest Bank karlılığı en fazla artan bankalar arasında gösterildi. Bu konuyu biraz açar mısınız?
Creditwest 1 Ekim 2012 tarihli Merkez Bankası verilerine göre 176 banka icerisinde aktif karlılık oranında ilk 5’e, sermaye karlılık oranında ilk 9’a ve toplam elde ettiği kar itibariyle ilk 36 banka içerisinde yer almıştır. Müsterilerimizle çalışmalarımızda müsterilerimizin bankacılık işlem maliyetlerini minimize etme konusunda çaba harcadığımız için onların güvenlerini kazandık ve islem hacmimizi son 4 yılda 5 katı artırdık. Bu artış bizim karlılığımızı ciddi şekilde etkiledi.
Creditwest Bank’ın Ukrayna bankaları arasındaki yeri nedir?
Creditwest Bank Ukrayna’daki toplam 176 banka icerisinde 1 Kasım 2012 itibariyle toplam aktiflerde 119’uncu , toplam elde ettigi karda 33’üncü , sermaye karlılığında 9’uncu ve aktif karlılığında 5’inci sırada yer almaktadır. 2013 yılında hizmet verdiğimiz müsterilerimizin desteğiyle çok daha iyi konuma ulaşacağımızı düşünüyorum.
Son olarak yeni kurulan Türk Ukrayna Sanayiciler ve İşadamları Birliği’ni (TUSİB) sormak istiyorum. TUSİB’in kurucular kurulu içinde yer alıyorusunuz. TUSİB’in amacı nedir?
Türk Ukrayna Sanayiciler ve İşadamları Birliği öncelikle kendi üyeleri arasındaki dayanışmayı desteklemek ve geliştirmek amacıyla kurulmuştur.
Üyelerinin, Ukrayna içerisinde karşılaşacakları her türlü zorluklarda, üyelerinin yerel otoriterlerle olan ilişkilerini, tecrübelerini kullanarak bu zorlukların aşılmasında destek verecektir.
Kuruluşunu henuz tamamladığı için lobicilik, farklı konularda organize edilecek seminer ve diğer faaliyetlere önümüzdeki yıl Ocak ayından itibaren başlayacaktır. Yaklaşık 15 ayrı şehirde temsil edilecek şekilde kurulan TUSİB , bölgelerdeki temsilcilikleri kanalıyla, bölgelerin yatırım fırsatlarını ve aynı zamanda sorunlarını da üyeleriyle paylaşacaktır.
Teşekkürler Adnan bey
F.Serkan BAĞ
KAYNAK GÖSTERİLMEDEN KULLANILAMAZ
