Türkiye-Ukrayna ilişkileri her yönüyle gelişirken, birbirlerinin ülkelerinde yaşayan Türk ve Ukrayna vatandaşları ile ailelerinin sosyal güvencelerinin sağlanması çok sayıda kişiyi ilgilendiriyor.
İki ülke resmi makamları bu konuda önemli bir adım attı. Türkiye-Ukrayna Sosyal Güvenlik Anlaşması müzakerelerinde büyük ölçüde anlaşmaya varıldı. Peki bu anlaşma yürürlüğe girerse vatandaşlar hangi haklardan faydalanabilecek?
Ukrinform ajansının haberine göre, Türkiye ile Ukrayna heyetleri arasında Ankara’da konuyla ilgili yürütülen ilk müzakerelerde, Sosyal Güvenlik Anlaşması taslağının 36 maddesinin 32’si üzerinde anlaşma sağlandı.
Sgk.gov.tr’nin aktardığına göre, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürü İsmail Yılmaz ve Ukrayna Sosyal Politika Bakanlığı Avrupa Entegrasyonuna İlişkin Bakan Yardımcısı Oleksandra Çurkina başkanlığında yapılan toplantıda, anlaşma taslağıyla ilgili görüş alışverişinde bulunularak, Ukrayna’da yapılması planlanan bir sonraki görüşmelere kadar tarafların taleplerine yönelik çalışmaların tamamlanması kararlaştırıldı.
Ukrinform’a bilgi veren Çurkina, “Yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın Ukrayna’daki vatandaşlarımızla aynı haklara sahip olmaları bizim için çok önemli. Bu konu öncelikle emeklilik ve sosyal sigorta sistemini kapsıyor” dedi.
Müzakerelerin ikinci etabının önümüzdeki altı ay içinde yapılacağını belirten Ukraynalı yetkili, “İmzalanmayan maddeler iki ülkenin yasal mevzuatlarındaki hususiyetlerden kaynaklanıyor. İkinci etapta tüm konuları karara bağlamayı umuyoruz” diye konuştu.
Ukrayna’nın Akara Büyükelçisi Andriy Sibiga da yaptığı açıklamada, “Türkiye’de yaşayan Ukrayna vatandaşlarının sayısı her geçen yıl artıyor. Bu vatandaşlarımızın sosyal güvenliği, emeklilik güvencesi, hizmet sürelerinin sayılması ve engelli olmaları durumu çok güncel bir konu. Müzakerelerde sona gelinmesinden dolayı memnuniyet duyuyorum” ifadelerinde bulundu.
Sigiba, bunun, Türkiye ile Ukrayna arasında vatandaşlara pasaportsuz seyahat hakkı tanıyan anlaşmanın ardından imzalanacak ikinci önemli anlaşma olduğunun altını çizdi.
Sosyal güvenlik sözleşmeleri neleri içeriyor?
Türkiye Cumhuriyeti Sosyal Güvenlik Kurumunun internet sitesinde yer alan bilgiye göre, sosyal güvenlik anlaşmalarının sağladığı bazı avantajlar şöyle: (Ukrayna-Türkiye Sosyal Güvenlik Analaşması taslağının hangi maddeleri içerdiği henüz açıklanmadı.)
– Her iki akit taraf vatandaşlarının, hak ve yükümlülük bakımından eşit işlem görmesi,
– Bir yardım hakkının doğup doğmadığının saptanmasında, diğer akit taraf ülkesinde geçen sigortalılık sürelerinin birleştirilmesi,
-Hastalık halinde, sigortalının ve aile bireylerinin, diğer akit taraf ülkesinde bulundukları sırada da sağlık yardımlarından yararlanmaları,
– Aile bireylerinin, öteki ülkede otursalar dahi, aile yardımlarından (çocuk paraları ve zamları) yararlanmaları,
– Yaşlılık aylığı için gerekli yaşı, diğer akit taraf ülkesine döndükten sonra tamamlayan sigortalıya emekli aylığı bağlanması,
– Akit taraf ülkesinde çalışmaları nedeniyle yaşlılık aylığına hak kazanan sigortalının, ikametini öteki akit taraf ülkesine nakletse dahi aylığını almaya devam etmesi,
– Sigortalının ölümü halinde, hak sahipleri sıfatıyla diğer akit taraf ülkesinde oturan aile bireylerine dul-yetim aylığı bağlanması ve toptan ödeme yapılması.
Sözleşmelerin ortak ve temel bir hükmü ile sözleşme hükümlerinden faydalanacak kimselerin akit tarafların mevzuatı karşısında o ülkenin vatandaşları ile hak ve menfaatler bakımından eşit sayılması imkanı sağlanıyor.
Böylece, sosyal güvenlik sözleşmesi yapılan ülkelerde çalışan vatandaşların bakmakla yükümlü oldukları aile bireyleri, sosyal güvenlik haklarından, çalışılan ülkenin vatandaşları gibi yararlanabliyor.
İmzalanan sosyal güvenlik sözleşmeleri ile vatandaşlar, karşı ülkenin mevzuatından kaynaklanan kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına ilişkin sosyal güvenlik haklarını Türkiye’de kullanma imkanına sahip oluyor.
Bu haktan vatandaşların kendileri ve çalıştıkları ülkede yanlarında bulunan aile bireyleri yararlanabildikleri gibi, Türkiye’de bıraktıkları aile bireyleri de faydalanabiliyor.
Sosyal güvenlik sözleşmeleri ülkeler bazında hangi sigorta kollarını kapsıyor?
Şubat 2019 tarihi itibarıyla yürürlükte bulunan 30 sosyal güvenlik sözleşmesinin 10’u yalnızca uzun vadeli, 19’u ise hem uzun vadeli hem de kısa vadeli sigorta kollarına ait düzenlemeleri kapsamakta iken 1 sosyal güvenlik sözleşmesinde (Libya) sigorta kollarına ait herhangi bir düzenleme olmayıp sadece mevzuat tayinine ilişkin hükümler bulunuyor.
Türkiye’nin taraf olduğu sosyal güvenlik sözleşmelerinde aşağıda belirtilen ülkelerle imzalanan sözleşmeler malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına ilişkin hükümlerin yanı sıra sağlık yardımlarına ilişkin hükümleri de içeriyor:
Almanya, Makedonya, Lüksemburg, Hollanda, Azerbaycan, Hırvatistan, Belçika, Romanya, Sırbistan, Avusturya, Çekya, Karadağ, Fransa, Bosna -Hersek, İtalya, K.K.T.C, Arnavutluk, Macaristan, Tunus.
Yukarıda belirtilen ve sağlık uygulaması bulunan Almanya, İtalya, Karadağ, Belçika, Tunus ve Macaristan haricindeki diğer 13 ülke sözleşmelerinde yalnızca hizmet akdi ile çalışanlar ve bunların aile bireyleri kısa vadeli sigorta kolları kapsamına alınmıştır.
Sözleşmeler, vatandaşlara gerek kısa vadeli gerekse uzun vadeli sigorta kollarından kazandıkları haklarını Türkiye’de de kullanma imkanını sağlarken, sözleşmeye taraf olan ülkenin sigorta kurumu veya talep sahibi adına bu yardımların Türkiye’de hangi kuruluş tarafından yapılacağını ve uygulamada hangi mevzuatın esas alınacağını da kesin olarak belirliyor.
Türkiye ile hangi ülkeler arasında sosyal güvenlik sözleşmeleri var?
SGK’nin internet sitesindeki tabloya göre bu ülkeler şöyle:
İNGİLTERE
ALMANYA
HOLLANDA
BELÇİKA
AVUSTURYA
İSVİÇRE
FRANSA
DANİMARKA
LİBYA
İSVEÇ
NORVEÇ
K.K.T.C
KANADA
MAKEDONYA
ARNAVUTLUK
AZERBAYCAN
GÜRCİSTAN
ROMANYA
KEBEK
BOSNA-HERSEK
ÇEK CUMH.
LÜKSEMBURG
HIRVATİSTAN
SLOVAKYA
SIRBİSTAN
İTALYA
GÜNEY KORE
KARADAĞ
TUNUS
MACARİSTAN
