Rusya’nın gaz şirketi OAO OGZPY tarafından önceki gün yapılan açıklamada, Ukrayna’ya doğalgaz tedariğinin askıya aldığını bildirildi.
Gazprom’un bu adımı, ülkenin hasarlı ekonomisinin istikrarını daha da bozabilecek nitelikte. Aynı zamanda bu adım, Avrupa’daki olası gaz kesintileri konusunda da endişeler doğuruyor.
Avrupa Birliği’nin aracılık ettiği ve gece geç saatlerde düzenlenen toplantının son oturumunda, Gazprom haftalardır gündemde olan tehditinin arkasında durmaya devam etti ve Pazartesi günü Ukrayna’ya yapılacak olan nakliyatı durdurdu. Şirket, Ukrayna üzerinden Avrupa’daki müşterilerine yapacağı ihracatı devam ettireceğini söyledi.
Gazprom, 1.95 milyar dolarlık borcun ödenmesi talebini Pazartesi sabahı Kiev’e iletti ve AB Enerji Komisyoneri Günther Oettinger’in sunduğu uzlaşma anlaşmasını geri çevirdi. Ukrayna ise Gazprom yakıt fiyatlarını piyasa seviyelerine indirene kadar borçlarını ödemeyi reddetti.
Gazprom, Pazartesi’nden itibaren Ukrayna’ya sadece peşin ödeme yaptıkları takdirde gaz tedarik edeceğini açıkladıktan sonra “Gazprom Ukrayna’ya sadece ödenen miktar kadar gaz tedariği yapacak. Şu anda ödenen miktar sıfır,” dedi.
Bu adım iki ülke arasındakı politik gerginliği daha da arttırdı. Batı ülkeleri gibi Ukrayna da eski Sovyet Birliği’nin doğu bölgesindeki şiddeti teşvik ettiği ve ayrılıkçı militanları silahlandırdığı düşüncesiyle Rusya’yı suçluyor.
Başbakan Arseniy Yatsenyuk, “Gazprom’a para yedirmeyiz,” dedi. Ukraynalıların, Ukrayna toprağını bombalaması için Rusya’ya daha fazla silah, tank ve uçak parası vermeyeceğini belirtti.
Rusya ise gaz fiyatları tartışmasındaki inatçılığı nedeniyle Ukrayna’yı suçluyor ve Kiev’in fiyat taleplerinin mantıksız olduğunu savunuyor. Moskova’da Başbakan Dmitry Medvedev, Ukrayna’nın duruşunun şantaj koktuğunu söyledi.
2009 yılında Ukrayna’daki gaz tedariği kesintisi sırasında Avrupa yapılan ihracatlar darbe almıştı. Gazprom Ukrayna’nın tedarik edilen gazın bir bölümüne el koyduğunu öne sürmüştü. Bu olaydan sonra Gazprom, Ukrayna’ya giden bütün teslimatları durdurma kararını verdi.
Ancak bu sefer, Ukraynalı görevliler en az yıl sonuna kadar yurt içi ihtiyaçları karşılayacak kadar yeterli miktarda stoklara ve diğer arz kaynaklarına sahip olduklarını söyledi.
Interfax haber ajansının yaptığı habere göre Ukrayna’nın Enerji Bakanı Yuri Prodan, “Ukrayna tarafı bu olası sonuca hazırlanmıştı. Güvenilir bir aktarma ve yurt içi müşterilerimize tedarik konusunda garanti veriyoruz.” dedi.
AB, hem Ukrayna’nın hem de Avrupa’nın kesintiler yaşabileceğinden endişe ederek Kiev’i doğal gaz kaynaklarını tüketmemesi konusunda uyardı. Gazprom Avrupa Birliği’nin toplam enerji ihtiyacının yaklaşık üçte birini karşılarken bazı AB ülkeleri enerjide yüzde 100 Gazprom’a bağımlı.
AB Enerji Komisyoneri Günther Oettinger’in baş sözcüsü Sabine Berger Ukraynalıların kendi stoklarından kullanmaları bir sorun olduğunu belirtti.
Şu anki yüksek miktardaki gaz stokları ve yazın talebin daha düşük olması, Avrupa’nın 2009 yılındaki fiyat kavgasındaki halinden daha dayanaklı olmasını sağlıyor. 2009’da birkaç Avrupa ülkesi soğuk ve sisli bir kışın ortasında yaşadıkları gaz kesintisi nedeniyle zor durumda kalmıştı. Bazı analistler eğer çıkmaz devam ederse gaz eksiğini tamamlamanın zor olacağını ifade ediyor.
“Haziran ayında bu durum herhangi bir baskı yaratmıyor, ancak kış için hazırlanmamız gerek,” diyen Warwick Ticaret Okulu’nda global enerji profesörü olan Michael Bradshaw, “Piyasa biraz gergin olacak. Bu sorun Ukrayna’da ilk ortaya çıktığında gaz fiyatları aniden yükselmişti, ancak sonra yeniden azaldı. Bu yüzden yine gerginlik çıkabilir,” şeklinde görüş bildirdi.
İki taraf da Pazartesi günü Stockholm’daki uluslararası tahkim mahkemesine dava açma talebinde bulundu. Ancak tahkim yargılamasının sonuçlanması aylar veya yıllar sürebilir.
Günther Oettinger iki tarafı da karşılıklı görüşme adına bu ay bir araya getirmeye çalışacağını söyledi.
Oettinger, “Eğer biraz daha esnek olabilirsek bu sorunun çözülebileceğini düşünüyorum. Kimse bu sorunun çözümsüz kalmasından ve mahkemeye başvurmaktan mutlu değil. Gazprom belki de önümüzdeki iki yıl boyunca Ukrayna’dan hiçbir gelir elde edemeyecek ve Ukrayna’nın da kendi stoklarının güvenliğiyle ilgili sorunları var,” dedi.
Oettinger, siyasi çatışmaların durumu daha da karmaşıklaştırdığı uyarısında bulundu. “Rusya’nın enerjiyi Ukrayna karşısında bir silah olarak kullanmayacağından emin olma konusunda hazırlıklı olmalıyız. Bunun olmasına izin veremeyiz,” dedi. Oettinger Pazar akşamı Gazprom’un uzlaşma teklifinin çizgisinde kış aylarında 1.000 metreküp başına 385 dolar, yaz aylarında ise 300 dolarlık fiyat teklifini önerdi. Ancak Rusya’nın bu teklifi geri çevirdiğini söyledi. Ukraynalı görevliler ise Ukrayna’nın stoklarını ve Avrupa’dan Slovakya ters akış yoluyla gelen ithalatlarını yıl sonuna kadar kullanabileceğini söyledi. Ancak Gazprom başkanı Alexei Miller Moskova’daki bir basın toplantısı sırasında Ukrayna’nın aradaki boşluğu kapatması konusundaki inançsızlığını belirtti.
Şubat ayında protestocuların Rusya yanlısı devlet başkanını devirmesinin ardından, Rusya Ukrayna için gaz fiyatını Nisan ayında %80 civarında arttırdı. Gaz fiyatı 1.000 metreküp başına 268 dolardan 485.5 dolara çıktı.
Alexei Miller, “Dünyanın bu bölgesinde Şubat ve Mart ayının ne kadar soğuk olabileceğini biliyoruz.” dedi.
AB liderlerinin önümüzdeki hafta Brüksel’de gerçekleşecek olan zirvede bu krizi tartışmaları bekleniyor. Avrupa Komisyonu, üye devletleri olası kesintiler durumunda ülkelerin direncini incelemek adına stres testi yapmak için zirveye çağırdı.
http://www.wsj.com.tr/article/SB10001424052702304068704579629833486871914.html
