Derin bir ekonomik kriz sürecinden geçen Ukrayna ekonomisi hızla toparlanıyor.
Uluslararası Para Fonu (IMF) ile varılan stand by anlaşması sonrasında, uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının ülke görünümü ve kredi notunu yükselttiği Ukrayna, politik kaygılardan uzak güvenilir bir ülke olma yolunda ilerliyor.
Finans ve bankacılık sisteminde reform çalışmalarına hız veren kuzey komşumuz, 2011’de %4,5’lik büyüme hedefliyor.
Kamu oyunda sert tartışmalara neden olan yeni vergi yasası ile kayıt dışını kontrol almayı hedefleyen hükümet, kobilerin “bizi bitiriyorsunuz” eleştirilerine maruz kalıyor.
İşte ana hatları ile 2010 yılındaUkrayna ekonomisi:
Büyüme
2010 yılında Ukrayna ekonomisinde %3’lik büyüme bekleyen IMF’in 2010 yılına ilişkin ekonomik büyüme beklentisi %4,3 seviyesinde. Dünya Bankası’nın 2010 yılı büyüme beklentisi %4,3, 2011 yılına ilişkin ise %4 olarak açıklandı.
Ukrayna ekonomisi 2009’da %15,1 oranında küçülmüştü.
financehaberiicinGayri Safi Milli Hasıla
2010 yılının 2’nci çeyrek sonuçlarına göre Ukrayna’nın GSMH’sı 32,7 milyar Dolar olarak kayıtlara yansıdı. İlk altı aylık dönemde ise toplam GSMH 60,7milyar Dolar seviyesini yakalaştı. Ukrayna ekonomisinin büyüklüğü 2009 yılında 114 milyar Dolar olarak istatistiklere yansımıştı Yıl sonu beklentisi ise 128 milyar Dolar.
Enflasyon:
2009’da TÜFE’de (Tüketici Fiyatları Endeksi) %12,3’lük enflasyon kaydedilen Ukrayna’da hükümet hem 2010 hem de 2011’de tek haneli rakamları hedefliyor.
TÜFE’de Kasım ayı artışı bir önceki aya göre %0,3 arttı.Aynı ayda sağlıkta %0,6, kamu hizmetlerinde (Elektrik, gaz, su) %0,5, giyim ve ayakkabıda %0,4, gıdada %0,1, eğitimda %0,2’lik fiyat artışı gerçekleşen Ukrayna’da, 12 Aylık enflasyonun %9,2 olarak kayıtlara geçti.
IMF bu seneye ilişkin %12’lik enflasyon artışı bekliyor. Kurumun 2011 yılı enflasyon beklentisi %9,8. Öte yandan Dünya Bankası2010 yılı için %9,8 , 2011 yılı için %10,7 enflasyon öngörüyor.
ÜFE’de artış.
Eylül 2010 ayında Üretici Fiyat Endeksi ‘nin (ÜFE) %0,1 arttığı ülkede, Ocak-Eylül 2010 döneminde üretici fiyatları %15,2’lik artış gösterdi.
borcda3e2Borçlar
IMF tarafından hazırlanan ve Doğu Avrupa ülkeleri arasında en fazla borç alan ülkelerin sıralandığı rapora göre Ukrayna Doğu Avrupa ülkeleri arasında en fazla borç alan ülke konumunda.
IMF raporuna göre, Ukrayna krizin başladığı 2008 yılında bu yana toplam 32,5 milyar Dolar’lık kredi anlaşmasına imza attı. Bu rakamın 25,7 milyar Doları IMF, 3,4 milyar Doları Dünya Bankası, 1,3 milyar Dolar’ı AB, 2,1 milyar Dolar’ı ise diğer uluslararası kuruluşlarla yapılan anlaşmalardan oluştu.
Kriz döneminde ciddi anlamda para çıkışının yaşandığı Ukrayna’da devletin borçlarındaki artış henüz büyük endişe kaynağı olarak gözükmese de, tehlike çanları hafif tonlarda çalmaya başladı.
Ukrayna Maliye Bakanlığı verilerine göre, ülkenin kamu borçları bu yılın Ocak – Ekim döneminde yaklaşık %28,7 oranında artarak 405,3 milyar Hrv.’ya (51,2 milyar Dolar) ulaştı.
Bakanlık verilerine göre, Ekim sonu itibariyle toplam kamu dış borcu 21,9 milyar, kamu iç borcu ise 16,9 milyar seviyesinde bulunuyor. Bu rakamın 12,3 milyar Dolar’lık kısmı garantili borçlardan oluşuyor.
Uzmanlar toplam kamu borcunun GSMH’nin %38,1’ine denk geldiğini, bu oranın ise kabul edilebilir olduğunu, yıl sonunda toplam borcun 54 milyar Dolar’a ulaşarak, GSMH’Nin %40’ına denk geleceğini ifade ediyorlar.
“Toplam dış borç 100 milyar Dolar’ın üzerinde”
Ukrayna Merkez Bankası verilerine (NBU) göre, Ukrayna’nın toplam dış borcu bu yılın Ocak – Eylül döneminde %7,9 artarak 111,6 milyar Dolar’a ulaştı.
NBU verilerine göre bu rakamın 28 Milyar Dolar’lık (İkinci çeyrekte %4 azalan) kısmını bankacılık sektörünün borçları oluşturuyor.
ukraynamerkezbankasikievMerkez Bankası rezervleri
2008 – 2009 yılında Doları firenlemek için piyasaya sıklıkla müdahale eden Ukrayna Merkez Bankası (NBU) rezervleri 2010 yılında hissedilir oranda arttı. 2009 yılı sonunda 26,5 milyar Dolar seviyesinde olan rezevlerdeki artışta IMF’den alınan kredinin etkisi olduğu biliniyor.
Eylül ayında bankalararası döviz piyasasında 18.1 milyon Dolar satın alan NBU, 686.9 milyon Dolar’lık satış gerçekleştirdi.
2010 yılının Ocak – Ekim döneminde NBU altın ve döviz rezervleri 30.8% büyüyerek (Yaklaşık 8,1 milyar Dolar) Ekim sonu itibariyle 34 milyar Dolar’a ulaştı.
Cari İşlemler Tablosu
2010 yılının ilk yarısını 224 milyon Dolar’lık bir fazla ile kapanan Cari İşlemler Dengesi, Temmuz ve Ağustos 2010 aylarında toplam -786 milyon Dolar, Ağustos 2010’da ise -562 milyon açık vermiştir.
Merkez Bankası, Temmuz-Ağustos 2010 aylarında görülen cari hesabın açığı, ülkede ithal mallara artan talebin bir sonucu ve dolayısıyla ekonomi büyümesinin bir göstergesi olarak yorumluyor.
ihracata343Dış Ticaret
Ukrayna ihraç ürünlerine dünya pazarlarından gelen talepteki artış ülkenin ihracatına olumlu yansırken, yükselen ithalat dış ticaret açığındaki dengezisliği körüklüyor.
Devlet İstatistik Komitesi verilerine göre Ukrayna’nın dış ticaret açığı 2010’un Ocak – Ekim döneminde geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre %60 oranında artarak 6,8 milyar Dolar’a ulaştı. Geçen senenin on aylık döneminde dış ticaret açığı 4,2 milyar Dolar’dı.
Öte yandan bu yılın ilk 10 ayında %29,9’luk artışla 41 milyar Dolar ihracat gerçekleştiren Ukrayna’nın ithalatı, aynı dönemde %33,5 artarak 47,8 milyar Dolar’a ulaştı.
Türkiye – Ukrayna Dış Ticareti
Krizden öncesi dönemde (2005 – 2008 yılları arasında ) Ukrayna’nın Türkiye’ye ihracatı yılda ortalama 27%, Türkiye’den ithalatı ise 55% büyüyordu. 2009 kriz yılında ihracat ve ithalat nerdeyse yarı yarıya daraldı.
2010 yılında Türkiye ve Ukrayna arasındaki ticarette kriz öncesi tempolarında bir büyüme görülüyor:
Ocak-Ağustos 2010 periyodunda 2009 yılının aynı periyodu ile karşılaştırıldığında Ukrayna’nın Türkiye’ye ukraynaturkiyebayrakihracatı 50,3% büyürken, Türkiye’den ithalatı 29,7% oranında bir büyüme gösterdi.
Ukrayna’nın ihracatında ilk sırayı; %26,2 ile Rusya alıyor. Türkiye %5,8’lik pay ile ikinci Türkiye, İtalya %4,7 ile üçüncü sırada bulunuyor.
Ukrayna’nın ithalat yaptığı ülkeler liginde ise ihracatta ikinci sırada olan Türkiye’nin adı ilk sıralarda yok. Ukrayna’nın en çok ürün ithalatı yaptığı ülkelerin başında yine %36,7’lik pay ile Rusya yerini koruyor. Rusya’yı %7,7 ile Çin, %7,6 ile Almanya izliyor.
Türkiye’nin Ukrayna’dan ithalatında ilk sırayı demir çelik ürünleri ve diğer hammadde grupları izliyor. Ülkemizden Ukrayna’ya ise ağırlıklı olarak mamul mal ihracatı yapılıyor.
sanayiiiuuurrreetttiimmmiiSanayi üretimi
2009 yılında %21,9’luk rekor küçülme gözlenen Ukrayna’nın sanayi üretimi 2010’u toparlanma yılı olarak geçirdi. Devlet İstatistik Komitesi verilerine göre Ukrayna’ın sanayi üretimi bu yılın Ocak – Kasım döneminde %10,6 oranında arttı.
Aynı dönemde maden sektöründe üretim %3,5 büyükerken, imalatta artış %13 olarak istatistiklere yansıdı.
Büyüme eğiliminin 2011’de de sürmesi bekleniyor.
İşsizlik:
2008-2009 yılları arasında en sert dönemini yaşayan ekonomik krizde 6,9% seviyelerinden 9,6% seviyelere kadar gelen resmi işsizlik oranı, 2010 yılının ilk yarısında ekonomideki canlanmayı takip ederek azalma trendine geçti.
issizlikisariyorumHükümetin sürekli dile getirdiği işsizlik oranları, Devlet İstihdam Kurumunda kayıtlı olan işsiz sayısıdır.
Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) metodolojisine göre hesaplanan işsizlik oranı ise Ukrayna’nın resmi verilerinden genellikle yüksek çıkıyor. Ukrayna basınına yansıyan resmi işsizlik verileri ile ILO verilerinin birbirine uzak olduğu biliniyor.
Faiz Oranları:
2010 yılı başından itibaren, Ukrayna’da bankalararası para piyasasında faiz oranlarının hızlı düşüşü görülüyor. Bu durum bankacılık sisteminde birikmiş likidite fazlalığından kaynaklanıyor.
Ancak bu duruma rağmen, bankalar krizden yeni çıkmaya başlayan ekonomiyi kredilendirmekte temkinli davranıyorlar. Öte yandan ekonomiye kredi vermeye başlayan banka sayısı artıyor.
2010 yılı başından itibaren Ukrayna Merkez Bankası, resmi faiz oranını 3 kez düşürerek, 10 Ağustos 2010 tarihinde %7.75 seviyesinde onaylamıştır. Bu, birçok bankanın mevduat ve kredi faiz oranlarını düşürmelerine yol açmıştır.
dolarekmekdilimiDöviz Kuru:
2008 ve 2009 yıllarının çalkantılı döneminin ardından, 2010 yılı döviz kuru açısında istikrarlı geçti. Kriz döneminde 5.00’den 10.0 seviyesine kadar yükselen Dolar kuru, 2010’u 7.70 – 8.00 aralığında tamamladı. 2011’de Dolar kurunda büyük bir hareket beklenmiyor.
2010 yılında 1.5’lerden 1.25 inen Dolar / Avro paritesi yeni yıla 1.32 seviyesinde girdi. Paritenin 2011’e 1.30 – 1.35 aralığında girmesi bekleniyor.
Uluslararası ekonomik dergilerde dünyada ‘Döviz Savaşları’nın başladığı öne sürülürken, hükümetlerin, ihracatlarına avantaj sağlamak amacıyla kendi ulusal para birimlerinin zayıflaması için çaba sarfedecekleri savunuluyor.
Bankacılık sistemi
1 Ekim 2010 itibariyle Ukrayna’da bankacılık lisansına sahip olan 176 banka bulunuyor.
Bunlardan 53 bankada yabancı yatırımlar mevcut 20 banka ise %100 yabancı sermayeli.
Bankacılık sisteminde toplam sermaye tutarı 17.7 milyar Dolar iken, yabancı sermayeli bankaların toplam sermaye tutarı 7,0 milyar Dolar seviyesinde bulunuyor.
Ukrayna bankacılık sektörünün %39,5’i yabancı sermayeli.
“Sorunlu krediler endişe kaynağı”
Yaz sonunda ülkedeki sorunlu kredilerin toplam kredilere oranının %10,8’ ulaştığına dikkat çeken Merkez Bankası, yıl başında 70 milyar Hrv. seviyesinde olan sorunlu kredi miktarının 1 Temmuz’da 77,5 milyar Hrv.’ya ulaştığının altını çizmişti. “Kriz öncesine ne zaman döneriz” sorusunu yanıtsız bırakan etmenlerden biri olan bu durum, sektörün belli başlı endişeleri arasında yer alıyor.
Neler bekleniyor?
Başta bankacılık ve vergi sistemleri olmak üzere birçok alanda köklü reform programlarını hayata geçiren Ukrayna hükümeti, dış kredi desteği ve uluslarası kredi derecelendirme kuruluşları tarafından ülke görünümünün yükseltilmesinin verdiği moral ile 2011’e daha rahat bakıyor.
Öte yandan EURO – 2012 çerçevesinde hayata geçirilmesi gereken projeler için sürekli dış kredi alan Ukrayna, artan dış ticaret açığının orta vadede getireceği baskıya da hazırlanmaya çalışıyor.
Kredilendirmenin yeterli seviyede olmaması, reel sektörü kaynak sıkıntısına sokmaya devam ediyor. Bazı bankaların kredi vermeye başlamasına rağmen, yüksek faizlerle verilen krediler piyasayı besleyecek nitelikte değil.
Ekonominin büyüme motorlarından biri olan inşaat sektörü, 2011’de de moralsiz. Sektörde devlet destekli projeler dışında büyük bir hareketlenme görülmüyor.
Metalurji sektöründeki üretim artışı ekonomi yönetiminin yüzünü güldürüyor olsa da, sektörün acilen teknoloji yatırımına ihtiyacı olduğu bir gerçek. Gerekli yatırımların yapılmaması halinde önümüzdeki yıllarda Ukrayna’nın rekabet gücü olumsuz etkilenecek gibi görülüyor.
Hükümetin önümüzdeki dönemde Ukrayna’da üretimi/yatırımı daha fazla teşfik etmesi bekleniyor.
Akaryakıttan alınan dolaylı vergindeki artışın, yeni yılda benzinin pompa fiyatına şiddetli bir şekillde yansıması kaçınılmaz görülüyor.
2008 – 2010 döneminde bir çok bankaya el koyan, bazılarını fesh eden Ukrayna Merkez Bankası’nın 2011’de de bu uygulamaya devam edebileceği ifade ediliyor.
Rusya ile Ukrayna arasında doğalgaz konusunda gözlenen uyum, 2011’de doğalgaz krizi beklentisini ortadan kaldırıyor.
2011 yılı bütçesinde Dolar kuru olarak 7.95 işaret ediliyor. Bütçe açığını ise IMF’in istediği %3,8 seviyesine çekilmesi öngörülüyor. (2010’da %5,5 seviyesindeydi). TÜFE’de enflasyon beklentisi %8,9.
Zorlu bir kriz döneminden geçen Ukrayna ekonomisi, reform programlarının uygulamaya konulması ile “ekonomide kuralları olan” bir ülke olma yolunda ilerliyor.
Siyasi istikrarın sükuneti ve uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının Ukrayna’nın kredi notunu yükseltmesi olumlu havayı destekliyor.
Öte yandan reel sektördeki kaynak yetersizliği sürüyor ve bir süre daha sürecek gibi gözüküyor.
Reel sektör için zorlu geçmesi beklenen 2011’de bol kazanç diliyoruz.
Çalışmanın bazı kısımlarında CreditWest Bank raporundan faydalanılmıştır.
F.Serkan BAĞ
