Mustafa Kemal Atatürk’ün, 30 Aralık 1921 tarihinde Sovyet Ukrayna’nın Türkiye Büyükelçisi General Frunze onuruna verilen yemekte söyledikleri, iki ülke ilişkilerinin ne kadar yakın olduğuna bir gösterge adeta.
“Saygıdeğer Efendiler,
Türkiye ve Türk halkı bağımsızlığını ve varlığını yok etmeye yönelik acı veren darbeler karşısında kaldığı gün, insanlık dünyasında hiçbir dayanağı bulunmuyordu.
Yalnız ve ancak kalp ve vicdanındaki kararlılık ve inanca güvenerek, ya bağımsızlığına sahip ve egemen olarak yaşamağa veya ölmeğe karar verdi. Bu kararın doğal gereği olmak üzere şu an devam etmekte bulunan millî savaşına başladı. Bu sırada idi ki milletler arasında kendisiyle sınırdaş olabilecek bir milletin var olup olmadığını araştırdı ve bunun sonucu olmak üzere Rus milletinin kendisine karşı gerçekten doğal ve içten bir dost olabileceğini anladı.
Çok geçmeden Rus milleti ve Rusya Şûralar Hükûmetiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti arasında doğal olarak var olan samimi ilişkileri resmileştirmek için bir anlaşma yapıldı. Artık iki millet arasındaki dostluk, bütün dünyaca bilinmişti. Rusya Şûralar Hükûmeti bu yakınlığı her şekilde ve her fırsattan yararlanarak doğrulamaya çalıştı. Biz de aynı vicdanî eğilim ile bu ilişkiyi her zaman kabul ettik.
Kafkasya Cumhuriyetleriyle yapılmış olan anlaşma, bu antlaşmayı bir kat daha doğruladı ve sağlamlaştırdı. Afganistan Hükûmetiyle aramızda oluşan resmî ilişkinin mahiyeti de iki kardeş millet arasındaki bağları güçlendirmeye ve sağlamlaştırmaya yönelikti. Bugün de Rusya Şûralar Hükûmetinin yakın müttefiki olan Ukrayna Hükûmetiyle imzalanan antlaşma bizim için iki noktadan değerli ve önemlidir. Biri, Ruslarla zaten, olan dostluğun sağlamlaştırılması, diğeri de doğrudan doğruya Ukrayna halkı ile Türk halkı arasındaki yakınlığın bir kat daha genişlemiş olmasındadır.
Efendiler, gerek Rusya ile doğrudan doğruya, gerek Rusya’nın müttefikleri ve dostları olan Kafkas Cumhuriyetleri ile yapılan antlaşmalar bizce çok fazla değerlidirler.
Bu antlaşmaların ortaya koyduğu dostluk ciddi ve devamlıdır. Biz savaşımıza başlarken işgalci düşmanları kendi gücümüze ve Allah’ın yardımına dayanarak uzaklaştıracağımızdan emindik; bu güvenimiz bugün de sarsılmamıştır. Gerek Frunse yoldaşın ki Ukrayna Şûralar Cumhuriyeti Halk Hükûmetinin temsilcisi ve başkomutanıdır, gerek Rusya Şûralar Cumhuriyeti temsilcisi vekilinin ve Azerbaycan, Afgan temsilcileri olan diğer arkadaşlarımızın ortaya koydukları sözler, bizim güç ve kuvvetimizin manevi ve maddî artışı için çok önemlidir.
Bundan dolayı düşmanlarımızın kovulması, kanunî ve haklı davamızın hedefine ulaşması için gereken zamanın kısaltılacağına güvenebilirim. Efendiler, gerek Afgan ve gerek Azerbaycan ve gerek Rus elçileriyle imzalanmış olan bu antlaşmayı kutlarken ortaya koydukları duygulara çok derin duygularla teşekkür ederim. Frunse Yoldaş bizim de çok değerli bir arkadaşımız olmuştur. Buraya gelmesi daha birçok noktalardan değerli oldu.
Belki Rusya ile Türk halkı arasında bazı yanlış anlamaların var olduğu sanılmakta idi. Bunlar birtakım kötü insanların yaydıkları yalan, uydurma rivayetlerden oluşmuş olabilir. Gerçekte ise bunların kesinlikle temeli yoktur. Frunse’nin olağanüstü bir delege heyeti başkanlığında memleketimize gelerek bizlerle temasa geçmesi, tanışmamızdan doğan duyguları kendi memleketine ulaştırması, bütün bunları yok etmeye yeterli olacaktır.
Ukrayna ile aramızda oluşan dostluk antlaşmasından dolayı Türkiye Büyük Millet Meclisi adına mutluluğumu belirtirim. Bu mutlu sonucu bize vermiş olan Frunse yoldaşla şahsen tanışmış olmayı da ayrıca çok değerli kabul ederim. Antlaşma yapılmış olması nedeniyle Frunse Yoldaş memleketine döneceklerdir. Bu dönüşlerini üzüntüyle karşılarım. Hiç şüphesiz değerli arkadaşımızın aramızda kalmasını isterdik.
Fakat dönüşleri de memleketimiz için çok büyük faydalar sağlayacağından bu faydaları üzüntümüze karşılık vererek avunabiliriz. Sayın Paşa Hazretlerinin bu söylevinin ardından bando tekrar istiklâl marşını çaldı ve herkes ayakta dinledi, ondan sonra Mirza Davud tarafından Rusça’ya çevrildi ve çevrildikçe her cümlesinde ve özellikle sonunda dakikalarca devam eden alkışlar ile karşılandı.
Ukrayna delegeleri Paşanın söylevini büyük bir ilgi ve mutluluk ile dinliyorlardı, çevirinin sonunda Frunse ayağa kalkarak:
-“Yaşasın Türk ordusu, yaşasın Türk halkı, yaşasın Mustafa Kemal Paşa!” diye bağırdı. Bu sırada bütün Ukrayna delegeleri ve bunlara katılan diğer kişiler bu dilekleri hep bir ağızdan tekrar ediyorlardı ve alkışlar ortalığı çınlatıyordu.
Bu gösteri ve dileklerin yüksek sesle söylenmesi birkaç kere tekrar edildi.
Bu içten gösteri üzerine Paşa Hazretleri tekrar ayağa kalkarak dediler ki: Saygıdeğer Frunse’nin son sözlerine kısa bir cevap vereceğim. Sayın Abilof buyurmuşlardı ki, Batı’da haksızlığa uğrayanlara karşı bir takım görüşmeler yapılıyor. Bizde bir Atasözü vardır: “Mazlumların ahı zalimlere kalmaz”. Onlar istedikleri toplantıları yapabilirler. Fakat hiç şüphe etmemelidir ki, en sonunda haksızlığa uğrayanların hakkını tanımaktan başka bir şey olmayan doğru yola gelmek zorundalar.
Bütün haksızlıkların dünyasına karşı harekette önder olan Rus milletinin haysiyet ve değerini takdirle anarım.
Yaşasın Rus milleti ve Rus Şûralar Hükûmeti, Yaşasın Ukrayna ordusunun Başkomutanı arkadaşımız Kahraman Frunse!
Hâkimiyet-i Milliye: 1.1.1922 (atam.gov.tr)
